Peki, bizler için en uygun açılışlar hangileri? Soruya yanıt verebilmek güç, ancak belki de TSF Analiz Köşesi’nde 7 yıl önce hazırladığım bir başka açılış incelemesine dönüp bakmak yol gösterici olabilir. Makalede değinilmiş olan, Norveçli büyükusta Leif Erlend Johannessen’in açılışlar konusunda izlenmesini tavsiye ettiği öğretici süreç, gerçekten de önemliydi:
“… Adım 0: Açılış Hakkında Ön Bilgi Edinilmesi
Adım 1: Seçeneklerin Gözden Geçirilmesi
Adım 2: Yan Varyantın Seçimi
Adım 3: Hazırlığa Hazırlık
Adım 4: Kritik Konumların Belirlenmesi
Adım 5: ‘Kahramanlar’ Arayışı
Adım 6: Sakin Varyantlarla Karşılaşma
Adım 7: Detaylı Hazırlık
Adım 8: Sınama
Adım 9: Repertuarın Tamamlanması
Adım 10: Rakibe Hazırlık
Adım 11: Turnuva Uygulaması
Adım 12: Yeni Bir Açılış Arayışı! …”
Geçtiğimiz yazımızda, Johannessen’in 5inci adımı olan kahramanlar arayışına Richter Rauzer / Kozul Varyantı incelemesinde başvurduktan sonra, bu defa bambaşka bir açılış karşısındaki (1 d4) etkili bir sistem olan Bogo-Hint Savunması’nı ele alacağım. Ancak kahramanlar eşliğinde değil, bir model oyunla!
Zaman zaman bir açılış, ya da savunmaya dikkatimizi çeken, içerisinde barındırdığı öğretici öğelerle vurucu etkiye sahip bir oyun olur. Usta oyuncunun güçlü rakibini etkileyici şekilde dize getirmesi, varyantın cazibesini mutlaka arttırır. İşte buna benzer düşüncelerle, yıllar önce denk geldiğim ve sonrasında Bogo-Hint Savunması’nı denemeye beni de sevk eden öğretici oyunu sizlerle paylaşmak istiyorum.
Spyridon Skembris – Alexander Beliavsky
Yugoslavya Takımlar Şampiyonası, Igalo 1994, [E11], (Ataman)
1 d4 Af6 2 c4 e6 3 Af3 Fb4+ (D)
Son hamleyle sembolize edilen Bogo-Hint Savunması adını, 1929 ve 1934 yıllarında, dönemin dünya şampiyonu Alekhine ile unvan maçına çıkmış Efim Bogoljubov’dan alır. Siyahların f8-filini, bu defa c3-karesinde bir açmaz yaratmaksızın geliştirmesi ilk bakışla tuhaf görünebilir. Ancak filin bu çıkışının farklı şekilde temellendirilebildiği oyunun ilerleyen noktalarında görülecektir.
4 Fd2
Yunan büyükustanın tercihi en popüler seçenek olmasına karşın, beyazları zaman zaman 4 Abd2 oynayarak a3-sürüşü sonrasında fil çifti avantajı elde etmeye çalışırken, ya da 4 Ac3’le mücadeleyi Nimzo-Hint’e dönüştürürken de görürüz.
4…Ve7
Siyahlar da 4…a5, 4…c5, ya da 4…Fxd2+ gibi birçok seçenek arasından önemli bir planı tercih etmekte: uygun zamanda girilecek siyah-renkli filler kırışmasının ardından merkezdeki piyonlar d6-e5 karelerine ilerletilecektir. Böylelikle, f8- veya e7-karesinde nispeten pasif kalabilecek olan filden kurtulunduğu gibi, aynı zamanda beyazların merkezi karşısında etkili bir baskı oluşturabilecektir.
5 g3
Beyazlar da filini fianchetto kurgusunda geliştirip, siyahların vezir kanadına göz dikmeyi amaçlar.
5…Ac6 6 Fg2
Son hamle çok doğal görünmesine karşın, günümüzde usta oyunlarında 6 Ac3 hamlesine daha sık rastlanır. Böylelikle beyazlar siyah-renkli filini muhafaza ederek, olası …Fxc3 alışı sonrasında fil çifti avantajıyla mücadelesine devam edebilir. Fakat neticede 6 Fg2 de oyunun farklı yönde ilerlemesine neden olan bir gelişim hamlesidir.
6…Fxd2+
Merkezdeki piyonlarını d6-e5 karelerine yerleştirmek için sabırsızlanan siyahlar, b4-filinin sallantıda kalmaması adına kırışmayı uyguluyor.
7 Abxd2 d6 8 0–0 e5 (D)
Böylece siyahlar henüz 3üncü hamlesinde başlattığı merkez piyonları siyah-renkli karelere yerleştirme planını hayata geçirir ve rakibini merkezdeki tutumunu belli etmeye zorlar.
9 d5 Ab8 10 e4
Beyazlar merkezi kapattığında mücadelenin kanatlara kayacağının mutlaka farkında olmalıydı. Kendisinin düşüncesi, ilerlemiş c4-d5-e4 yapısının beyazlara bir parça da olsa alan avantajı sağladığı yönünde. Siyahlarsa durumu farklı şekilde değerlendirecektir.
10…a5
Tipik bir Şah-Hint yaklaşımı: d5-sürüşü karşısında tempo kaybedip, b8-karesine geri dönmek zorunda kalan at için, a6-c5 (bazen de a6-b4) rotası, hazırlanmaktadır. 10…a5 sürüşüyle, beyazların vezir kanadında planladığı b4-ilerleyişinin uygulanması, en azından zorlaştırılmaktadır.
11 Ae1!
Önemli bir yeniden gruplama: özellikle de konum kapalı olduğunda, taraflar herhangi bir sorumluluk altına girecek yaklaşımlarda bulunmadan önce, taşlarını ideal noktalara yerleştirmek için vakit harcama lüksüne sahip olur. Beyazlar da at için ideal noktanın, c5- ve f4-karelerinin her ikisini birden izleyecek d3-karesi olduğunu fark edip böyle bir manevraya başvuruyor.
11…0–0 12 Ad3 Aa6 (D)
…Ve7’li Bogo-Hint’in tabya konumu. Beyazların tam da bu noktada vereceği karara göre, mücadelenin seyri belli olacak. Seçeneklerden söz etmeden önce küçük bir konum değerlendirmesinde bulunalım: beyazlar merkezdeki piyon yapısı sayesinde hatırı sayılır bir alan avantajına sahip. c5- ve f4-kareleri, kendisi için, yapılacak piyon sürüşleriyle siyahın konumu karşısında baskı oluşturma noktaları. Olumsuz bir durum olaraksa, g2-filinin piyonların arkasında çok da etkili olmadığından söz edebiliriz. Siyahların ise oldukça sağlam bir konumu bulunmaktadır ve kendisinin c8-fili, g2-karesindeki mevkidaşından çok daha etkilidir.
Skembris bu noktada vezir kanadında piyon ilerleyişlerini hazırlayan planı tercih etti. Bunun yerine 13 f4 gibi şah kanadı oyunu planı, ya da 13 Vc2 gibi planı henüz belli etmeyecek esnek bir hamle de seçilebilirdi.
13 a3
a8-kalesi kırışmalar sonrasında boşta kalacağı için fikir b2-b4.
13…Fg4!
Kaleler arasındaki bağlantının sağlanıp b2-b4 sürüşünün şimdilik engellenmesi açıkça anlaşılabiliyor. Fakat fil niçin f3-sürüşü sonrasında tempo kaybetmeye gönüllü olur? Fillerimizden birisi tahtadan ayrıldığında, o renkteki karelerden zayıflık yaşanması muhtemeldir. Zaman zaman bu zayıflığın mücadele üzepinde önemli bir etkisi olmazken, bazen de filin yokluğunda ciddi sıkıntılarla karşı karşıya kalınır. Önümüzdeki konumda beyazların merkezdeki tüm piyonları beyaz-renkli karelerde yer alıyordu. Bir de bu unsura siyah-renkli filin yokluğunu eklediğimizde, a7-g1 çaprazının siyahların oyunu için önemli bir çapraz olabileceği göze çarpar. Öyleyse Beliavsky, tam da bu nedenle rakibini f2-f3 sürüşünü yapmaya provoke etmiş olmalıydı.
14 f3
Beyazlar da rakibinin fikrini anlamış olmalı, ancak 14 f3 az-çok zorunlu bir hamledir. Alternatiflerden 14 Vc2 Fe2’yle yanıtlanır ve bu durumdaki 15 Kfe1 Fxd3 16 Vxd3 Ac5 17 Vc2 a4! devamyolunda siyahlar rakibinin vezir kanadını adeta sabitler. Şimdi kendisi için olası bir plan …Ka6-Kb6’yla, beyaz kuvvetleri geri kalmış b2-piyonu savunmasına bağlamak olabilir. Diğer bir seçenek 14 Ve1 ise bir kere daha 14…a4 hamlesiyle karşılanacaktır. Vezir kanadında oyun planı ortaya konmuşken, beyazların fikrinin hayata geçirilmesi siyahın kenar piyon sürüşüyle durdurulmuş olur.
14…Fd7 15 b4 (D)
Böylelikle beyazların vezir kanadında ilerleyiş düşüncesini yavaş yavaş hayata geçirdiği görülüyor. Siyahlar rakibin c4-c5 sürüşüyle biraz daha alan kazanmasını engellemeyi şimdiden düşünmeli, öyleyse hünerli bir hamleye ihtiyaç duyulmakta.
15…c6!
Başvurulan yöntem gerilimin yükseltilmesidir. d5-piyonu karşısındaki varlığını arttıran siyahlar, böylelikle c4-c5 ilerleyişini, en azından şu an için durdurmuş olur.
16 Vb3
Beyazlar kalelerin bağlantısını sağlarken, aynı zamanda vezirini d5-karesini destekleyebileceği, etkili bir noktaya yerleştirdi. Bu pozisyonun aynı zamanda da, forse hamle dizisi öncesindeki son sakin anlardan birisi olduğunu belirtebiliriz. Mücadelede kare kontrolü konusuna ilişkin net bir planı olan Beliavsky, özellikle de b5-karesini etkili şekilde kullanmayı bildi. Tıpkı geçiş kareleri yazısında görmüş olduğumuz gibi.
16…cxd5 17 cxd5
Diğer alış yolu olan 17 exd5 karşısında, siyahlar b5-karesini bu defa bir piyon sürüşüyle kullanabilirdi: 17…b5! Böylelikle yükselen tansiyon, beyazların vezir kanadında elini kolunu sallaya sallaya ilerlemesinin bir kere daha önüne geçecekti.
17…axb4 18 axb4 (D)
17…Ac7!
b5-karesinin kullanımı başlıyor. Siyah kuvvetler bu kareyi sırayla bir geçiş noktası olarak değerlendirecek.
19 Vb2 Fb5 20 Ka3 Kxa3 21 Vxa3 Fa6! (D)
Bu defa b5-karesi, c7-atının kullanımı için boşaltılıyor. Piyon yapısını sabitleyip, beyazların vezir kanadında daha fazla ilerlemesini kritik b5-karesinin kontrolünü ele alarak önleyen siyahları, yavaş yavaş taşlarının konumlarını iyileştirdikten sonra dikkatini şah kanadına çevirirken göreceğiz.
22 Kc1 Ab5 23 Va5 Ad4!
Ne at ama! …Ab8-c6-b8-a6-c7-b5-d4! At yavaş, ancak emin hamlelerle rakip hedeflere yakın, ideal noktasına ulaşmayı başardı.
24 Ff1 Ah5! (D)
Sıra ağır silahlar olan vezir ile kaleyi saldırıya dâhil etmeye gelmişti. Bu amaçla, vezirin g5-, f7-piyonunun da f5-karesi önündeki engel olan f6-atı geçiçi olarak kenara yönlendiriliyor.
25 Af2 Fe2 26 Kc3 Vg5 27 Va2 f5! (D)
Hazırlıkların fazlasıyla tamamlanmasının ardından şah kanadında taarruza geçiliyor.
28 exf5 Vxf5 29 Fg2 Af6 30 Kc7?!
Kötü konumlar beraberlerinde kötü hamleleri getirir. Bu pozisyonda f3-karesi karşısındaki baskının eninde sonunda olumsuz bir sonuç doğuracağını düşünen Skembris, şansını b7-piyonunun peşine düşmekte aradı. Ancak şahının etrafında çok sayıda rakip kuvvet bulunurken, girişimin başarısız kalacağı apaçık ortadaydı.
30…Fxf3 31 Kxb7 Ag4 32 Axg4 Fxg4 33 Af1 Ae2+ 34 Şh1 Ff3 35 Ad2 (D)
35…Axg3+! 0–1
